Tabaksgebruik en kanker: wat is het verband?

Tabak is de belangrijkste vermijdbare oorzaak van kanker. Als niemand zou roken, zou één kanker op drie vermeden worden. Stoppen met roken is daarom de beste manier om je risico op kanker te verkleinen. Daarbij komen dan nog de andere voordelen voor de gezondheid, zelfs op hogere leeftijd.

De verschillende kankers waarbij tabak een gekende rol speelt:

Longkanker

Tabak is de grote boosdoener bij longkanker en ligt aan de bron van bijna negen op tien gevallen. Vrouwen blijken nog gevoeliger voor de schadelijke effecten van tabak en ontwikkelen longkanker na minder lange blootstelling dan mannen.

De sigarettenrook verandert beschadigt en irriteert de cellen van de luchtwegen, waardoor ze het normaal geproduceerde slijm niet meer kunnen wegwerken. Hoesten wordt daardoor de enige manier om het slijm en de deeltjes van de sigarettenrook uit de long te verwijderen. Na verloop van tijd zal de constante irritatie van de cellen in de wand van de luchtwegen leiden tot een verhoogd risico op kanker.

Longkanker is zeldzaam bij niet-rokers. Minder dan 1% van de niet-rokers overlijdt aan longkanker. Ook passief roken verhoogt de kans op longkanker. We raden niet-rokers aan zo veel mogelijk te vermijden om sigarettenrook uit de omgevingslucht in te ademen.

Screening op longkanker bestaat, maar wordt enkel aangeraden in specifieke gevallen, en het kan de longkanker niet vermijden (wat rookstop wel kan).

Meer info over longkankerscreening

Hoofd- en halskanker (mond, sinus, keel, larynx, slokdarm…)

Tabak is een sterke risicofactor bij deze kankers. Tabak en alcohol versterken elkaars schadelijke effecten.

Huidkanker

Rokers ontwikkelen meer keratosen (verdikkingen van de hoornlaag van de huid) die kunnen evolueren naar huidkanker. 

Blaaskanker

Roken is de grootste risicofactor op blaaskanker en ligt aan de oorsprong van 30 tot 40% van alle gevallen van blaaskanker.

Nierkanker

Rokers lopen 1,5 keer meer risico op nierkanker dan niet-rokers.

Baarmoederhals- en vulvakanker: tabak werkt HPV in de hand

Het humaan papillomavirus (HPV) is de belangrijkste oorzaak van deze kankers. Een chronische HPV-ontsteking leidt tot abnormale cellen, die op hun beurt kunnen ontaarden in kanker. In de meeste gevallen kan het lichaam die abnormale cellen echter tijdig wegwerken, waardoor ze niet ontaarden tot kanker.

Tabak tast het immuunsysteem aan, waardoor het lichaam het moeilijker krijgt om zich van die abnormale cellen te ontdoen. Deze cellen kunnen daarom ontaarden in kanker. In de praktijk stelt men inderdaad vast dat baarmoederhals- en vulvakanker vaker voorkomen bij rooksters dan bij niet-rooksters.

Borstkanker

Het is waarschijnlijk dat actief en passief roken het risico op borstkanker bij vrouwen verhoogt. Die resultaten moeten nog bevestigd worden door verder onderzoek.

We kunnen echter met zekerheid stellen dat rooksters tijdens een kankerbehandeling de bijwerkingen van radiotherapie sterker voelen dan niet-rooksters.

Mesothelioom

Het mesotheel is een vlies dat de inwendige organen omringt en beschermt. Met de naam mesothelioom bedoelt men meestal kanker van het longvlies maar het kan ook ontwikkelen in het hartvlies of buikvlies.

Mesothelioom van het longvlies wordt vooral veroorzaakt door asbest, vooral als asbest wordt gecombineerd met tabak.

Maag- en leverkanker

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat tabak het risico op maag- en leverkanker vergroot.

Acute myeloïde leukemie

Leukemie is een “bloedkanker”. Tabak ligt aan de oorsprong van één op vijf gevallen van acute myeloïde leukemie. De kankerverwekkende stoffen uit de tabaksrook komen terecht in de bloedstroom waar ze schade berokkenen.

Pancreaskanker

De risicofactoren voor pancreaskanker zijn niet goed gekend. Tabak is er waarschijnlijk één van, aangezien rokers dubbel zo vaak pancreaskanker krijgen dan niet-rokers.

Dikkedarmkanker

Het is waarschijnlijk dat actief en passief roken het risico op darmkanker verhoogt. Die resultaten moeten nog bevestigd worden door verder onderzoek.

Passief roken?

Ook passief roken (het inademen van tabaksrook in de omgevingslucht) verhoogt het risico op bovenstaande kankers, hoeveel het risico duidelijk lager is dan bij actief roken.

Meer info over passief roken.

Stoppen met roken na een kankerdiagnose is zinvol

In tegenstelling tot wat men vaak denkt, is het nooit te laat om te stoppen met roken, zelfs al heeft men kanker. Bij borstkanker bijvoorbeeld kan tabak de bijwerkingen van radiotherapie versterken. Een patiënte die stopt met roken zal de behandelingen dus beter verdragen.

Maar dat is niet alles: een patiënt die stopt met roken heeft betere overlevingskansen na longkanker. Dat heeft een studie uit 2010 aangetoond: longkankerpatiënten die werden gediagnosticeerd in een vroegtijdig stadium verdubbelden hun overlevingskansen als ze stopten met roken in vergelijking met zij die bleven roken.

Meer weten over kanker, preventie en behandelingen? Neem een kijkje op de website van Stichting tegen Kanker.

Heeft vroegtijdige opsporing van longkanker nut?

In België worden elk jaar meer dan 8.000 nieuwe gevallen van longkanker geregistreerd, en ongeveer 80 tot 90% van alle longkankers worden veroorzaakt door tabak. Kan longkanker beter worden genezen als men het vroegtijdig opspoort?